Bệnh xơ gan kiêng ăn gì để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn?

Bệnh xơ gan kiêng ăn gì? là câu hỏi được nhiều bệnh nhân xơ gan quan tâm khi muốn bảo vệ lá gan của mình trước những tổn thương không đáng có. Xơ gan là tình trạng mô gan bị sẹo, gây xơ hóa vĩnh viễn. Để ngăn ngừa bệnh tiến triển, việc lựa chọn thực phẩm hợp lý là vô cùng quan trọng. Ngay trong bài viết sau, các chuyên gia tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome sẽ cho bạn biết người bị xơ gan nên kiêng ăn gì, đâu là những loại thực phẩm cần kiêng cữ; từ đó, giúp bạn xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học và tạo lập được một lối sống lành mạnh.

Người bệnh xơ gan kiêng ăn gì để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn?

Vì sao người bị xơ gan cần kiêng một số thực phẩm?

Người bị xơ gan cần kiêng cữ một số thực phẩm nhất định vì 4 lý do sau:

• Giảm tải áp lực cho gan: Gan có vai trò quan trọng trong việc xử lý chất béo. Khi gan bị xơ hóa, khả năng hấp thụ và chuyển hóa chất béo bị giảm đi. Do đó, việc người bệnh xơ gan kiêng ăn gì chứa nhiều dầu mỡ giúp giảm tải gánh nặng chuyển hóa lên gan, từ đó ngăn tình trạng xơ hóa gan tiến triển nặng hơn.
• Cải thiện triệu chứng: Người bị xơ gan rất dễ gặp hiện tượng cổ trướng – tức tình trạng tích nước quá mức trong cơ thể, khiến ổ bụng và tay chân sưng to. Trong khi đó, muối ăn làm tăng khả năng giữ nước của gan. Do đó, việc người bệnh xơ gan không nên ăn gì chứa nhiều muối sẽ giúp ngăn ngừa và cải thiện tình trạng cổ trướng bụng do xơ gan.
• Ngăn ngừa biến chứng: Một số người bị xơ gan có thể phát triển biến chứng tiểu đường, bệnh tim mạch và gan nhiễm mỡ do khả năng chuyển hóa đường và chất béo tại gan bị suy yếu. Do đó, việc kiêng cữ các loại thực phẩm giàu đường và tinh bột nhanh sẽ giúp kiểm soát lượng đường trong máu và ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm.
• Ức chế bệnh tiến triển: Rượu bia có thể kích thích các phản ứng viêm, gây hoại tử tế bào gan và thúc đẩy bệnh xơ gan tiến triển nhanh thành suy gan hoặc ung thư gan. Do đó, việc kiêng cữ rượu bia không những bảo vệ tế bào gan khỏe mạnh mà còn giúp ngăn ngừa tình trạng xơ hóa tiến triển nặng và đe dọa tính mạng người bệnh.

Tóm lại, ăn kiêng tuy không thể giúp bạn hết xơ gan vì đây là bệnh lý mạn tính. Tuy nhiên, việc tránh ăn các loại thực phẩm có hại hoàn toàn có thể giúp bạn duy trì được một chức năng gan khỏe mạnh và giảm thiểu tối đa các biến chứng bất lợi, có khả năng đe dọa đến tính mạng; từ đó, giúp bạn có thêm cơ hội để sống một cuộc đời an bình, hạnh phúc và ý nghĩa.

Việc kiêng cữ một số thực phẩm nhất định giúp bảo vệ các mô gan khỏe mạnh khỏi sự xơ hóa

Bệnh xơ gan kiêng ăn gì?

Người bệnh xơ gan thường bị suy nhược cơ thể do khả năng chuyển hóa dinh dưỡng ở gan bị sa sút nghiêm trọng. Vì thế, hiểu rõ người bệnh xơ gan kiêng ăn gì sẽ giúp bạn xây dựng được một chế độ dinh dưỡng lành mạnh, không làm gan bị quá tải và khởi phát ung thư. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, người bệnh xơ gan cần kiêng 10 nhóm thực phẩm sau:

1. Bệnh xơ gan kiêng đồ ăn nhanh

Người bị xơ gan nên kiêng thức ăn nhanh vì các loại thức ăn này thường chứa lượng calo, muối và chất béo bão hòa cao, trong khi lại thiếu vitamin, khoáng chất và chất xơ. Cụ thể, một nghiên cứu cho thấy, những người tiêu thụ thức ăn nhanh chiếm hơn 20% tổng lượng calo hàng ngày có hàm lượng chất béo trong gan cao đột biến so với những người tiêu thụ ít hơn hoặc không ăn thức ăn nhanh.

Tình trạng nhiễm mỡ quá mức tại gan có thể kích thích các phản ứng viêm, khiến tình trạng xơ hóa diễn ra mạnh mẽ hơn. Từ đó, người bệnh xơ gan sẽ nhanh chóng bị suy gan và khởi phát bệnh ung thư gan – một bệnh lý có thể đe dọa đến tính mạng nếu không tìm được một lá gan mới phù hợp để tiến hành cấy ghép.

2. Kiêng hoàn toàn rượu bia, đồ uống có cồn

Rượu bia là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan. Theo ước tính, có khoảng 48% người bệnh xơ gan là do lạm dụng rượu bia. So với người bình thường, nguy cơ mắc bệnh xơ gan đối với những người từng uống rượu có thể tăng cao gấp 3 lần. Do đó, từ bỏ rượu bia là điều mà người bệnh xơ gan bắt buộc phải tuân thủ để ngăn ngừa suy gan và ung thư gan.

Người bệnh xơ gan cần tuyệt đối tránh xa rượu bia và đồ uống chứa cồn

3. Xơ gan kiêng ăn mặn, thực phẩm nhiều muối

Theo nghiên cứu, ăn quá mặn có thể làm tăng tỷ lệ tử vong của người bệnh xơ gan lên 126% so với những người ăn nhạt, đồng thời việc ăn muối ở mức vừa phải hoàn toàn có thể làm giảm tỷ lệ tử vong. Không những thế, ăn quá mặn còn gây nên triệu chứng phù nề tay chân và tích nước quá mức ở ổ bụng. Do đó, tốt nhất là người bệnh xơ gan kiêng ăn gì quá mặn, đồng thời giới hạn hàm lượng muối tiêu thụ ở dưới mức 5.2g / ngày để nhanh chóng cải thiện tình trạng bệnh.

4. Người bị xơ gan nên kiêng ăn các món chiên xào

Người bị xơ gan kiêng ăn gì được chế biến theo phương pháp chiên / xào vì 3 lý do sau:

• Chứa nhiều chất béo bão hòa: Đây là loại chất béo làm tăng nguy cơ tích mỡ quá mức tại gan, hình thành viêm và khiến tình trạng xơ hóa diễn ra nhanh hơn.
• Đe dọa sức khỏe tổng thể: Những món chiên xào, khi được chế biến ở nhiệt độ cao có thể tạo ra AGEs – một nhóm các hợp chất độc hại hình thành từ sự kết hợp của đường và protein. Mặc dù AGEs làm cho thức ăn có vị và mùi thơm ngon, nhưng chúng kích thích các phản ứng viêm gan và tình kháng insulin tại gan – là nguyên nhân hàng đầu gây tiểu đường, bệnh tim mạch và góp phần dẫn đến ung thư gan.
• Rối loạn tiêu hóa: Thức ăn chiên xào thường chứa lượng lớn dầu mỡ. Trong khi đó, khi gan bị tổn thương do xơ hóa, khả năng tiêu hóa chất béo ở gan giảm đi, làm tăng nguy cơ phát triển các triệu chứng rối loạn tiêu hóa​ như tiêu chảy, đầy hơi, khó tiêu và trào ngược dạ dày.

Do đó, người bệnh xơ gan kiêng ăn gì được chế biến bằng cách chiên xào sẽ giúp làm chậm tốc độ xơ hóa và cải thiện được sức khỏe cho gan.

5. Hạn chế thực phẩm nhiều đường, chất tạo ngọt

Người bệnh xơ gan kiêng ăn gì chứa nhiều đường và chất tạo ngọt vì 2 lý do chính:

• Thứ nhất: Khi chúng ta ăn quá nhiều đường, cơ thể sẽ chuyển hóa lượng glucose dư thừa trong máu thành mỡ và được lưu trữ trong gan, dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ.
• Thứ hai: Đường kích thích sản xuất axit béo tự do và kích hoạt các phản ứng viêm trong gan. Nếu chúng ta ăn đường thường xuyên, đặc biệt là đường fructose và glucose, các chất viêm này tích tụ trong cơ thể và có thể gây tổn thương gan.

Trong cả 2 trường hợp, khi gan bị tổn thương do nhiễm mỡ hoặc viêm, nó không thể hoạt động hiệu quả trong việc xử lý và loại bỏ độc tố ra khỏi cơ thể, dẫn đến suy gan, suy dinh dưỡng, tiểu đường, mắc bệnh tim mạch và nhiều biến chứng nguy hiểm khác.

Người bệnh xơ gan nên tuyệt đối tránh xa những gì chứa nhiều đường và chất tạo ngọt

6. Kiêng ăn thịt, trứng, hải sản sống tái

Người bị xơ gan có chức năng gan suy giảm, khiến cho khả năng tiêu hóa thức ăn và tiêu diệt virus của gan bị giảm sút. Trong khi đó, tiêu thụ thịt, trứng và hải sản sống tái có thể tiềm ẩn nguy cơ:

• Ngộ độc thực phẩm: Thịt, trứng và hải sản sống có thể chứa vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng gây ngộ độc thực phẩm và nhiễm trùng gan. Một số loại vi khuẩn phổ biến bao gồm Salmonella, Listeria, Toxoplasma và E.Coli. Khi cơ thể bị nhiễm những mầm bệnh kể trên, gan sẽ bị tổn thương nhanh chóng, hành sốt và suy giảm chức năng toàn diện.
• Gia tăng áp lực lên gan: Thịt đỏ và một số hải sản có hàm lượng chất béo bão hòa và cholesterol cao, khiến gan phải làm việc nhiều để tiêu hóa, điều này cũng gây áp lực lên gan đã suy yếu.

Do đó, người bệnh xơ gan kiêng ăn gì chứa thịt, trứng và hải sản sống sẽ giúp bảo vệ gan khỏi các tác động tiêu cực và hỗ trợ quá trình hồi phục.

7. Thực phẩm chế biến sẵn không tốt cho người bị xơ gan

Người bị xơ gan cần hạn chế thức ăn chế biến sẵn vì những thức ăn này thường chứa nhiều chất béo không bão hòa, đường, muối và chất phụ gia khác có thể gây tổn thương thêm cho gan. Trong đó:

• Chất béo bão hòa và đường: Kích thích phản ứng viêm và lắng đọng chất béo tại gan, khiến gan xơ hóa nhanh hơn.
• Muối: Khiến cơ thể tăng cường tích nước, gây phù nề chân tay và cổ trướng (phình) bụng do sự tích tụ chất lỏng quá mức.
• Chất bảo quản: Làm tăng gánh nặng chuyển hóa và khiến gan xơ hóa nhanh hơn.

Do đó, người bệnh xơ gan kiêng ăn gì được chế biến sẵn, chẳng hạn như xúc xích, lạp xưởng, patê, thức ăn nhanh, giò chả,… sẽ giúp bảo vệ sức khỏe gan và hỗ trợ ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh xơ gan.

Người bệnh xơ gan không nên ăn thực phẩm chế biến sẵn

8. Cữ ăn thức ăn nhiều cholesterol

Người bị xơ gan không nên ăn gì chứa nhiều cholesterol vì xơ gan làm suy giảm khả năng sản xuất mật – một chất cần thiết để hòa tan và hấp thụ chất béo, bao gồm cả cholesterol. Do đó, khi ăn thực phẩm giàu cholesterol, người bệnh xơ gan sẽ rất dễ bị khó tiêu, chướng bụng, đầy hơi, tiêu chảy, buồn nôn hoặc khởi phát nhiều triệu chứng rối loạn tiêu hóa khác. Những thực phẩm chứa nhiều cholesterol bao gồm: lòng đỏ trứng, mỡ động vật, thịt đỏ, thịt gia cầm có da và hải sản.

9. Không uống nhiều nước nếu bị xơ gan báng bụng

Hạn chế lượng chất lỏng đưa vào cơ thể được coi là một phương pháp điều trị xơ gan báng bụng lỗi thời. Bởi lẽ, hiệu quả của việc hạn chế uống nhiều nước phụ thuộc rất nhiều vào mức độ hạ natri máu. Do đó, việc kiêng cữ nước chỉ nên được áp dụng cho một số ít bệnh nhân xơ gan báng bụng mức độ nặng khi có chỉ định từ bác sĩ.

Theo y học hiện đại, thay vì khuyên không uống nhiều nước, các chuyên gia dinh dưỡng thường khuyên người bệnh xơ gan vẫn tiếp tục uống đủ 1.5 – 2 lít nước / ngày bên cạnh việc kết hợp:

• Chỉ tiêu thụ muối ít hơn 5g / ngày: Bằng cách tiêu thụ một chế độ ăn hoàn toàn không cho thêm muối, ưu tiên tận dụng hàm lượng muối natri có sẵn trong thực phẩm và tránh ăn thực phẩm chế biến sẵn.
• Dùng thuốc lợi tiểu: Đối với những bệnh nhân bị cổ trướng không nên hạn chế nước và có thể tiếp tục dùng thuốc lợi tiểu một cách an toàn, miễn là chức năng thận không xấu đi hoặc không xấu đi đáng kể trong quá trình điều trị bằng thuốc lợi tiểu.

10. Người bị xơ gan không nên ăn những đồ ăn khó tiêu

Người bị xơ gan thường có chức năng gan giảm sút, khiến cho khả năng tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn bị ảnh hưởng. Đồ ăn khó tiêu như xương, thịt cứng, sụn hay rau chứa nhiều xơ thực vật đòi hỏi sự hoạt động mạnh mẽ của hệ tiêu hóa, đặc biệt là gan, để chúng có thể được phân giải và hấp thụ.

Khi gan không hoạt động hiệu quả, việc tiêu hóa các loại thức ăn này trở nên khó khăn, có thể gây ra các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón. Vì vậy, người bị xơ gan kiêng ăn gì khó tiêu sẽ giúp tránh được các triệu chứng rối loạn tiêu hóa, gây suy nhược thể chất và ảnh hưởng đến gan.

Người bệnh xơ gan không nên ăn những món cứng, khó tiêu hóa, chẳng hạn như xương ống (xí quách)

Xơ gan nên kiêng gì để bệnh không nặng thêm?

Người bệnh xơ gan nên kiêng gì làm gia tăng tốc độ xơ hóa ở gan, gây thêm tổn thương mới hoặc kích thích xơ gan tiến triển nhanh thành ung thư. Cụ thể, người bệnh xơ gan cần:

1. Hạn chế hút thuốc

Người bị xơ gan nên kiêng hút thuốc vì thuốc lá chứa hàng trăm chất độc hại, nổi bật nhất là nicotine và hơn 70 hợp chất gây ung thư khác, góp phần gây ngộ độc tế bào, đột biến gen và khởi phát ung thư. Nicotine có thể làm tăng mức độ viêm và tình trạng xơ hóa của gan, còn các chất khác trong thuốc lá có thể ảnh hưởng đến khả năng tổng hợp enzyme và chuyển hóa dinh dưỡng của gan.

Không những thế, hút thuốc cũng gây hại cho hệ thống miễn dịch, làm giảm khả năng chữa lành và chiến đấu với viêm nhiễm – điều này càng trở nên nguy hiểm đối với người bị xơ gan. Vì vậy, tránh hút thuốc là một biện pháp quan trọng để bảo vệ gan và cải thiện sức khỏe tổng thể.

2. Tránh lạm dụng thuốc, thực phẩm chức năng

Người bị xơ gan nên tránh lạm dụng thuốc và thực phẩm chức năng vì xơ gan làm suy giảm chức năng gan trong việc xử lý và loại bỏ chất độc. Trong khi đó, nhiều loại thuốc và thực phẩm chức năng có thể chứa hoạt chất và chất phụ gia mà gan cần phải chuyển hóa. Điều này khiến gan quá tải, hình thành viên và đẩy nhanh tốc độ xơ gan.

Một số loại thuốc và thực phẩm chức năng phổ biến, khi dùng quá liều, có thể làm trầm trọng thêm tình trạng xơ hóa gan là: thuốc giảm đau hạ sốt (panadol, paracetamol,…), thuốc tránh thai, thuốc chống đông máu, thuốc kháng viêm không chứa steroid, thuốc kháng sinh và đặc biệt là các loại thuốc Bắc, thảo dược, Đông y khi dùng không đúng theo chỉ định của bác sĩ.

Người bệnh xơ gan không nên lạm dụng thuốc để tránh gây tổn thương gan

3. Tránh quan hệ tình dục không an toàn

Người bị xơ gan nên tránh quan hệ tình dục không an toàn vì 2 nguyên nhân sau:

• Tăng nguy cơ viêm gan: Quan hệ tình dục không an toàn làm tăng nguy cơ tiếp xúc với các loại virus lây truyền qua đường máu và dịch nhầy cơ thể, chẳng hạn như virus viêm gan siêu vi A, B, C, D, E,… từ đó, khiến gan bị viêm nhiễm và làm trầm trọng thêm tình trạng xơ hóa.
• Mắc các bệnh xã hội: Xơ gan cũng làm giảm chức năng miễn dịch của cơ thể. Điều này có thể làm cho người bị xơ gan dễ bị nhiễm trùng và mắc các bệnh xã hội khác trong quan hệ tình dục không an toàn, chẳng hạn như HIV, nấm, giang mai, lậu,… từ đó, làm quá trình theo dõi và điều trị xơ gan gặp nhiều khó khăn.

4. Không tiếp xúc với máu và chất dịch cơ thể của người khác

Khi mắc bệnh xơ gan, bạn nên chú ý hạn chế lui tới những nơi làm tăng nguy cơ tiếp xúc với máu và dịch nhầy từ cơ thể người khác bởi đây chính là con đường lây truyền chính của virus gây viêm gan siêu vi A, B, C, D, E. Theo các bác sĩ, những trường hợp dễ làm bạn tăng nguy cơ mắc các loại virus này là:

• Chia sẻ chung dụng cụ vệ sinh cá nhân (dạo cạo râu, đồ cắt móng tay, bàn chải đánh răng,…) với người khác;
• Sử dụng chung dụng cụ ăn uống (muỗng, nĩa, chén, bát,…) với người khác;
• Dùng chung kim tiêm, kim xăm với người khác;
• Du lịch đến nơi có nguồn nước ô nhiễm chứa mầm bệnh virus viêm gan E;
• Tiếp xúc nhiều với chất thải y tế chứa máu và dịch nhầy của người bệnh đang bị viêm gan;
• Ở trong cùng môi trường sinh hoạt với những người bị viêm gan A, C khác.

Người bệnh xơ gan cần nâng cao nhận thức tự bảo vệ mình khi đi du lịch

Một số lưu ý quan trọng cho bệnh nhân xơ gan

Bệnh xơ gan không thể được đảo ngược hoặc điều trị dứt điểm bởi đây là một bệnh lý mạn tính. Việc áp dụng một chế độ dinh dưỡng sai cách, thiếu khoa học có thể làm mức độ xơ hóa tiến triển nặng và nhanh chóng khởi phát dấu hiệu ung thư gan. Do đó, trong việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng đúng cách, người bệnh xơ gan cần lưu ý 10 nguyên tắc quan trọng sau:

• Ngừng tiêu thụ cồn: Tuyệt đối tránh xa việc tiêu thụ rượu bia, đồ uống chứa cồn hay thực phẩm lên men, ngâm rượu bởi lượng cồn dư thừa kích thích xơ gan tiến triển mạnh hơn.
• Ăn tối thiểu 4 cữ mỗi ngày: Trong đó bao gồm 3 bữa chính và 1 bữa phụ tối lúc 8 – 9h.
• Tăng cường tiêu thụ tinh bột phức: Ưu tiên tiêu thụ tinh bột phức đến từ ngũ cốc, các loại đậu và hạt, thay vì tập trung tiêu thụ tinh bột nhanh từ cơm, bún, miến… Điều này giúp gan tích trữ năng lượng hiệu quả mà không bị nhiễm mỡ.
• Ăn đầy đủ đạm: Người bệnh xơ gan nên giữ ổn định lượng đạm tiêu thụ như trước khi mắc bệnh, có thể ăn 80 – 100g phi lê cá, thịt nạc hoặc đậu phụ mỗi bữa.
• Chọn nguồn đạm dễ hấp thụ: Ưu tiên chọn nguồn đạm từ cá và sữa bởi đây là loại đạm dễ tiêu hóa nên rất tốt cho người bệnh xơ gan.
• Không cần cắt giảm chất béo quá mức: Hãy ăn một lượng vừa phải chất béo lành mạnh (30 – 40ml mỗi ngày) bởi chất béo hỗ trợ quá trình hấp thụ vitamin A, D, E, K và tham gia vào nhiều hoạt động sinh lý của cơ thể (phục hồi tế bào, hỗ trợ đông máu,…). Chỉ cần hạn chế tiêu thụ chất béo khi gặp rối loạn tiêu hóa hoặc vàng da do ứ mật.
• Ưu tiên chọn chất béo lành mạnh: Chất béo lành mạnh là nhóm chất béo không bão hòa, chứa nhiều trong là mỡ cá thu, cá saba, cá ngừ, cá hồi và các loại dầu thực vật.
• Giảm tiêu thụ cholesterol: Bằng cách kiêng cữ không ăn mỡ động vật chứa trong thịt đỏ (thịt heo, thịt bò, nội tạng,…) hoặc da các loại gia cầm (gà, vịt,…).
• Tăng cường khoáng chất, chất xơ và vitamin: Bằng cách bổ sung 100 – 120g rau củ và 80 – 110g hoa quả tươi trong mỗi bữa ăn.
• Duy trì bữa phụ tối: Người bệnh xơ gan hãy luôn duy trì ăn 1 cữ nhẹ vào lúc 8 – 9h tối bằng cách tiêu thụ các loại đậu, hạt sấy khô hoặc sữa công thức chứa nhiều đạm để bù đắp sự thiếu hụt dưỡng chất do gan kém hấp thụ vi chất.

Trên đây là tất cả những lưu ý quan trọng về chế độ dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã biết được người bị xơ gan nên kiêng ăn gì để có sự lựa chọn thực phẩm phù hợp với tình trạng bệnh lý đặc thù ở gan.

Trong việc ngăn chặn sự tiến triển nặng hơn của bệnh xơ gan, chế độ dinh dưỡng đóng một vai trò quan trọng. Tuy xơ gan là một bệnh lý mạn tính không thể được điều trị dứt điểm, nhưng nếu bạn hiểu rõ người bệnh xơ gan kiêng ăn gì và tuân thủ đúng những nguyên tắc dinh dưỡng kể trên, bạn hoàn toàn có thể ngăn chặn sự phát triển của bệnh và duy trì một cuộc sống khỏe mạnh. Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome xin chúc bạn thật nhiều sức khỏe!