Trẻ sơ sinh chậm tăng cân: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục

Trẻ sơ sinh chậm tăng cân là vấn đề được nhiều ba mẹ quan tâm hiện nay. Trên thực tế, một số trẻ sơ sinh tăng cân chậm hoặc trẻ sơ sinh không tăng cân nhưng vẫn khỏe mạnh thì không đáng lo ngại. Tuy nhiên, trường hợp trẻ chậm tăng cân và có biểu hiện chậm phát triển thì cần được điều trị chuyên khoa.

Bài viết có sự tư vấn chuyên môn bởi PGS.TS.BS Cao Thị Thu Hương, Trưởng khoa Dinh dưỡng Viện Dinh dưỡng Quốc gia; Bác sĩ Dinh dưỡng Nutrihome.

Trẻ sơ sinh chậm tăng cân tuy không hiếm gặp nhưng ba mẹ không nên chủ quan

Nguyên nhân trẻ sơ sinh chậm tăng cân

Nguyên nhân trẻ sơ sinh tăng cân chậm hay bé sơ sinh chậm tăng cân thường là do:

1. Bé không được cho bú đủ số lần cần thiết

Cơ thể trẻ sơ sinh cần rất nhiều năng lượng để tăng trưởng và hoạt động nên nhu cầu bú của bé rất cao, khoảng 8-12 cữ/ngày. Nếu vì một lí do nào đó mẹ không cho con bú đủ số lần cần thiết thì dễ khiến bé bị chậm tăng cân.

2. Trẻ ngậm ti mẹ không đúng cách

 Việc bú sai tư thế, ngậm vú không đúng cách khiến trẻ không mút đủ lực để hút sữa vào miệng, dẫn đến không đủ dinh dưỡng để tăng cân.

3. Thời gian bú của trẻ không hợp lý

Trẻ sơ sinh bú khoảng 8-12 lần/ngày và khoảng cách giữa các cữ bú là từ 2-3 giờ, mỗi lần bú thường kéo dài khoảng 20 phút. Như vậy, nếu các cữ bú quá gần nhau hoặc cách nhau quá lâu,thời gian bú quá ngắn thì khả năng bú của bé sẽ kém hơn, dẫn đến cơ thể không nhận đủ lượng sữa để tăng cân đúng chuẩn.

4. Lượng sữa mẹ không cung cấp đủ cho nhu cầu của trẻ

Mẹ ít sữa không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng của trẻ sơ sinh dẫn đến con bị chậm tăng cân và có nguy cơ phát triển chậm hơn so với trẻ cùng tháng tuổi. Sản phụ có nguy cơ ít sữa nếu mắc bệnh trầm cảm, lười cho con bú, thể trạng yếu, chế độ dinh dưỡng nghèo nàn, thường xuyên mất ngủ…

5. Sữa mẹ không đủ dưỡng chất

Sữa mẹ là nguồn thức ăn đa dạng các chất dinh dưỡng thiết yếu nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh. Song, vì nhiều lý do chẳng hạn như chế độ ăn uống nghèo nàn, mất cân bằng hoặc do bệnh tật mà sữa mẹ không cung cấp đủ lượng chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ. Khi nguồn sữa mẹ kém chất lượng sẽ dẫn đến trẻ sơ sinh chậm tăng cân do thiếu hụt dinh dưỡng.

6. Tắm cho bé sau khi bú

Thói quen tắm cho trẻ sơ sinh sau khi vừa bú xong gây hại cho hệ tiêu hóa, khiến trẻ khó hấp thu dinh dưỡng để tăng cân. Bởi vì, tắm gội khi bụng no dễ khiến trẻ bị trớ, sặc, trào ngược dạ dày thực quản và không giữ được sữa trong dạ dày. Nghiêm trọng hơn, việc này còn có thể gây thiếu dưỡng khí lên não, làm chết não, cực kỳ nguy hiểm cho bé.

Việc cho bé tắm ngay sau khi vừa bú no rất hại cho tiêu hóa của trẻ là một trong số các nguyên nhân trẻ sơ sinh không tăng cân

7. Trẻ sinh non

Việc bú mẹ thường khó khăn hơn đối với trẻ sinh non nên các cơ mà bé sử dụng để bú và mút chưa phát triển hoàn thiện. Ngoài ra, vòm miệng của bé lúc này cũng có thể nhỏ hơn nhiều so với đầu vú mẹ nên việc bắt, ngậm vú rất khó khăn. Tất cả những điều này đều dẫn đến việc trẻ bú kém, không nhận đủ lượng dinh dưỡng để tăng trưởng và phát triển. Thêm một yếu tố nữa là trẻ sinh non thường có hệ tiêu hóa yếu, dẫn đến việc hấp thu dinh dưỡng kém nên càng khó tăng cân hoặc tốc độ phát triển chậm hơn.

8. Trẻ có vấn đề về sức khỏe

Bé mắc bệnh tim, phổi, nội tiết hoặc các vấn đề về gen, chẳng hạn như hội chứng Down đều hấp thu dinh dưỡng kém, dẫn đến chậm tăng cân.

9. Trẻ có vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa

Các vấn đề về tiêu hóa có thể khiến trẻ sơ sinh chậm tăng cân. Trào ngược dạ dày thực quản, tiêu chảy mãn tính, bệnh gan mạn tính, bệnh celiac (không dung nạp gluten), không dung nạp Lactose có thể khiến trẻ khó hấp thu đủ chất dinh dưỡng và calo để tăng cân.

10. Trẻ gặp vấn đề về miệng, họng

Trẻ sứt môi, hở hàm ếch, nẻ môi, lở mép, nhiệt miệng, tưa lưỡi, viêm họng… đều khó ngậm, nuốt dẫn đến bú kém, khó tăng cân.

Dấu hiệu trẻ sơ sinh không tăng cân

Mẹ có thể dựa vào dấu hiệu trẻ sơ sinh không tăng cân phổ biến sau đây để nhận biết sớm tình trạng này ở bé nhà mình. Các dấu hiệu bao gồm:

1. Trẻ có cân nặng dưới mức tiêu chuẩn

Cân nặng tiêu chuẩn của trẻ sơ sinh từ 0-1 tháng tuổi là 3,2-4,2kg. Nếu trẻ có cân nặng dưới mức này thì đây là dấu hiệu bé sơ sinh tăng cân chậm hoặc không tăng cân.

Bảng cân nặng tiêu chuẩn của trẻ 0 -12 tháng tuổi

2. Bé bú ít

Trẻ sơ sinh bú 8-12 lần/ngày với khoảng cách giữa các lần bú trung bình khoảng 2-3 giờ. Giai đoạn này mỗi cữ bú của bé kéo dài khoảng 20 phút, lượng sữa bé ăn khoảng 45 – 88ml. Nếu việc bú mẹ có các chỉ số thấp hơn các con số này thì được coi là bé bú ít và đây là một trong các dấu hiệu của trẻ sơ sinh không tăng cân.

3. Bé quấy khóc nhiều

Bé sơ sinh thường khóc khi đói hoặc bị thức giấc giữa chừng là bình thường. Song nếu trẻ có các biểu hiện khóc nhiều, khóc dai dẳng dẫn đến thiếu ngủ, bú kém thì có thể bé đang gặp vấn đề về sức khỏe. Đây cũng là dấu hiệu bé sơ sinh tăng cân chậm mà mẹ cần lưu ý.

Tăng cân là một trong nhiều biểu hiện cho thấy trẻ đang bú mẹ có sức khỏe tốt. Đôi khi, bé sơ sinh chậm tăng cân nhưng lại hoàn toàn khỏe mạnh thì mô hình tăng trưởng này đơn giản là do đặc thù cơ địa riêng của bé. Tuy nhiên, trường hợp nếu bé không tăng cân theo một số mô hình nhất định và kèm theo các dấu hiệu trẻ sơ sinh không tăng cân trên thì mẹ nên đưa con đến bệnh viện để được chẩn đoán tình trạng sức khỏe cũng như khả năng hấp thu dinh dưỡng của bé.

Bé sơ sinh tăng cân chậm kéo dài có thể dẫn đến sự chậm phát triển vĩnh viễn về tinh thần, cảm xúc và thể chất.

Chẩn đoán tình trạng trẻ sơ sinh không tăng cân hoặc chậm tăng cân

Bác sĩ có thể dựa vào việc tăng cân để chẩn đoán về tình trạng chậm tăng cân ở trẻ sơ sinh:

• Không tăng khoảng 30g/ngày cho đến khi trẻ 3 tháng tuổi.
• Không lấy lại cân nặng sau sinh từ 10 – 14 ngày sau khi sinh.
• Có tốc độ tăng trưởng (trọng lượng, chiều dài hoặc chu vi vòng đầu) giảm đáng kể so với đường cong trước đó của bé.

Cách giúp trẻ sơ sinh tăng cân nhanh

Để giúp bé tăng cân đúng chuẩn, mẹ cần đảm bảo nguồn sữa dồi dào và chất lượng

Để bé sơ sinh tăng cân nhanh, đúng chuẩn, mẹ cần cung cấp cho trẻ đầy đủ chất dinh dưỡng bằng cách tăng số lượng và chất lượng nguồn sữa theo nhu cầu phát triển của bé. Việc này cần có sự chỉ dẫn, tư vấn từ chuyên gia, bác sĩ dinh dưỡng.

Các chuyên gia sẽ tư vấn và xây dựng cho mẹ một chế độ dinh dưỡng khoa học, dựa trên sở thích ăn uống và thể trạng của mẹ. Đồng thời, các chuyên gia cũng xây dựng một lịch trình cho con bú và môi trường nuôi dưỡng trẻ phù hợp để mẹ thực hiện theo.

Ngoài ra, muốn giúp trẻ sơ sinh tăng cân nhanh, mẹ cũng cần tầm soát bệnh cho bé để tìm ra các bệnh có thể là nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh chậm tăng cân.

Khi nào nên khám dinh dưỡng cho trẻ?

Nếu trẻ sơ sinh có các dấu hiệu chậm tăng cân, mẹ nên đưa con đi khám dinh dưỡng để bé sớm được điều trị.

Ngoài ra, nếu trẻ hay ốm vặt, ngủ kém, khả năng vận động kém (ở trẻ sơ sinh khả năng vận động kém là bé hiếm khi khóc, ọ ẹ, khua khoắng tay chân) thì mẹ cũng nên đưa con đến bệnh viện để được thăm khám.

Khám dinh dưỡng cho bé sơ sinh tăng cân chậm ở đâu?

Việc khám và điều trị dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh tăng cân chậm cần được thực hiện bởi chuyên gia thuộc các bệnh viện, trung tâm uy tín để đảm bảo mọi quy trình được thực hiện khoa học, bài bản, đạt kết quả tích cực và rút ngắn thời gian điều trị.

Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng – Y học Vận động Nutrihome là đơn vị đầu tiên tại Việt Nam trang bị Hệ thống máy sắc ký hiệu năng cao UPLC có độ nhạy và độ đặc hiệu cao. Hai loại máy này có khả năng định lượng nồng độ vi chất ở mức thấp nhất (nanogram/ml) với độ chính xác cao, giúp phát hiện sớm tình trạng thiếu vi chất (vitamin A, D, E, K, B, C, sắt, kẽm, canxi…) ở trẻ em.

Bên cạnh đó, máy xét nghiệm sữa mẹ hiện chỉ có tại Nutrihome giúp phân tích thành phần trong sữa mẹ, từ đó đánh giá chất lượng sữa của mẹ có cân bằng và đầy đủ dinh dưỡng để cung cấp cho bé hay không. Tất cả các kết quả phân tích từ các loại máy móc hiện đại này là cơ sở khoa học để bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng xây dựng phác đồ điều trị, giúp trẻ đạt cân nặng tiêu chuẩn và phát triển khỏe mạnh.

Việc khám và điều trị dinh dưỡng cho bé sơ sinh chậm tăng cân tại Nutrihome do đội ngũ các bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng đầu ngành thực hiện

Trẻ sơ sinh chậm tăng cân không đơn giản chỉ là vấn đề trọng lượng nhẹ hơn tiêu chuẩn. Tình trạng chậm tăng cân còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sức khỏe của trẻ. Do vậy, nếu trẻ sơ sinh có cân nặng thấp hơn mức tiêu chuẩn đáng kể kèm theo các dấu hiệu bệnh lý thì mẹ cần đưa bé đến bệnh viện hoặc trung tâm dinh dưỡng để thăm khám và điều trị ngay, tránh các biến chứng đáng tiếc ảnh hướng đến tương lai của trẻ. Còn nếu trẻ sơ sinh có cân nặng nhẹ hơn mức tiêu chuẩn không nhiều nhưng vẫn khỏe mạnh thì mẹ không cần lo lắng. Song trường hợp này, nếu trẻ được điều trị dinh dưỡng sớm vẫn là tốt nhất để tránh nguy cơ trẻ suy dinh dưỡng, chậm phát triển, nhanh chóng bắt kịp đà tăng trưởng bình thường của lứa tuổi.

Hy vọng bài viết có thể giúp quý phụ huynh biết rõ hơn về các nguyên nhân trẻ sơ sinh chậm tăng cân, dấu hiệu trẻ sơ sinh không tăng cân, từ đó có biện pháp phòng ngừa và can thiệp sớm khi có con là trẻ sơ sinh chậm tăng cân, trẻ sơ sinh tăng cân quá ít, thậm chí là không tăng cân.