Trẻ sơ sinh chậm tăng cân là vấn đề được nhiều ba mẹ quan tâm hiện nay. Trên thực tế, một số trẻ sơ sinh tăng cân chậm hoặc trẻ sơ sinh không tăng cân nhưng vẫn khỏe mạnh thì không đáng lo ngại. Tuy nhiên, trường hợp trẻ chậm tăng cân và có biểu hiện chậm phát triển thì cần được điều trị chuyên khoa.
Bài viết có sự tư vấn chuyên môn bởi PGS.TS.BS Cao Thị Thu Hương, Trưởng khoa Dinh dưỡng Viện Dinh dưỡng Quốc gia; Bác sĩ Dinh dưỡng Nutrihome.
Trẻ sơ sinh chậm tăng cân tuy không hiếm gặp nhưng ba mẹ không nên chủ quan
Để xác định được trẻ sơ sinh chậm tăng cân hay không? Trước hết bố mẹ cần hiểu rõ trẻ sơ sinh tăng cân như thế nào. Hầu hết trẻ sơ sinh đều có hiện tượng sụt cân trong tuần đầu tiên khi chào đời. Đây là hiện tượng sinh lí bình thường ở trẻ sơ sinh nên các bậc cha mẹ không cần quá lo lắng nếu con mình gặp tình trạng này. Sau đó khi bước sang tuần 2 – 3, cân nặng của trẻ 1 tháng tuổi sẽ lại tăng đều và có sự phát triển một cách vượt bậc so với lúc mới sinh.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiêu chuẩn tăng cân ở trẻ sơ sinh được giá thông qua các tiêu chí sau:
Tuy nhiên, tốc độ tăng cân của trẻ sơ sinh thông qua những tiêu chuẩn trên sẽ không thể giống nhau hoàn toàn bởi mỗi bé sẽ có một nhịp độ phát triển khác nhau. Bởi vậy cha mẹ không nên quá lo lắng khi thấy con mình có tốc độ phát triển khác với những bé khác.
Nguyên nhân trẻ sơ sinh chậm tăng cân, tăng cân ít thậm chí không tăng cân trong thời gian dài thường là do:
Trẻ sơ sinh lười bú chậm tăng cân. Cha mẹ không hiểu nhu cầu ăn uống phù hợp cho con mình. Cơ thể trẻ sơ sinh cần rất nhiều năng lượng để tăng trưởng và hoạt động nên nhu cầu bú của bé rất cao, khoảng 8-12 cữ/ngày. Nếu vì một lí do nào đó mẹ không cho con bú đủ số lần cần thiết thì dễ khiến bé chậm tăng cân.
Việc bú sai tư thế, ngậm vú không đúng cách hay phản xạ bú yếu khiến trẻ không mút đủ lực để hút sữa vào miệng. Điều này khiến bé không lấy đủ sữa từ bầu ngực của mẹ, dẫn đến không đủ dinh dưỡng để tăng cân.
Trẻ ngậm ti mẹ không đúng cách có thể là nguyên nhân thường gặp khiến bé sơ sinh chậm tăng cân
Trẻ sơ sinh chậm tăng cân có thể vì lý do thời gian bú của trẻ không hợp lý. Trẻ sơ sinh bú khoảng 8-12 lần/ngày và khoảng cách giữa các cữ bú là từ 2-3 giờ, mỗi lần bú thường kéo dài khoảng 20 phút. Như vậy, nếu các cữ bú quá gần nhau hoặc cách nhau quá lâu,thời gian bú quá ngắn thì khả năng bú của bé sẽ kém hơn, dẫn đến cơ thể không nhận đủ lượng sữa để tăng cân đúng chuẩn.
Mẹ ít sữa không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng của trẻ sơ sinh dẫn đến con bị chậm tăng cân và có nguy cơ phát triển chậm hơn so với trẻ cùng tháng tuổi. Mẹ bị trầm cảm sau sinh, mẹ căng thẳng, mắc bệnh lý, lười cho con bú, thể trạng yếu, chế độ dinh dưỡng nghèo nàn, thường xuyên mất ngủ… làm giảm số lượng sữa, dẫn đến không đủ sữa để cung cấp cho con.
Trẻ sơ sinh chậm tăng cân có thể do mẹ không cho bé bú đủ
Sữa mẹ là nguồn thức ăn đa dạng các chất dinh dưỡng thiết yếu nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh. Song, vì nhiều lý do chẳng hạn như chế độ ăn uống nghèo nàn, mất cân bằng hoặc do bệnh tật mà sữa mẹ không cung cấp đủ lượng chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ. Khi nguồn sữa mẹ kém chất lượng sẽ dẫn đến trẻ sơ sinh chậm tăng cân do thiếu hụt dinh dưỡng.
Thói quen tắm cho trẻ sơ sinh sau khi vừa bú xong gây hại cho hệ tiêu hóa, khiến trẻ khó hấp thu dinh dưỡng để tăng cân. Bởi vì, tắm gội khi bụng no dễ khiến trẻ bị trớ, sặc, trào ngược dạ dày thực quản và không giữ được sữa trong dạ dày. Nghiêm trọng hơn, việc này còn có thể gây thiếu dưỡng khí lên não, làm chết não, cực kỳ nguy hiểm cho bé.
Việc cho bé tắm ngay sau khi vừa bú no rất hại cho tiêu hóa của trẻ là một trong số các nguyên nhân trẻ sơ sinh không tăng cân
Trẻ sơ sinh chậm tăng cân có thể xảy ra ở bất kỳ trẻ nào. Tuy nhiên, nhìn chung trẻ sinh non có nguy cơ chậm hoặc khó tăng cân cao hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Nguyên nhân xuất phát từ việc bú mẹ thường khó khăn hơn đối với trẻ sinh non. Bởi các cơ mà bé sử dụng để bú và mút chưa phát triển hoàn thiện. Ngoài ra, vòm miệng của bé lúc này cũng có thể nhỏ hơn nhiều so với đầu vú mẹ nên việc bắt, ngậm vú rất khó khăn. Tất cả những điều này đều dẫn đến việc trẻ bú kém, không nhận đủ lượng dinh dưỡng để tăng trưởng và phát triển. Thêm một yếu tố nữa là trẻ sinh non thường có hệ tiêu hóa yếu, dẫn đến việc hấp thu dinh dưỡng kém nên càng khó tăng cân hoặc tốc độ phát triển chậm hơn. Hậu quả là khiến trẻ sơ sinh tăng cân chậm hay thậm chí là trẻ sơ sinh không tăng cân.
Một trong những nguyên nhân trẻ sơ sinh không tăng cân là do trẻ sinh non
Các vấn đề về tiêu hóa có thể khiến trẻ sơ sinh chậm tăng cân. Trào ngược dạ dày thực quản, tiêu chảy mãn tính, bệnh gan mạn tính, bệnh celiac (không dung nạp gluten), không dung nạp Lactose có thể khiến trẻ khó hấp thu đủ chất dinh dưỡng và calo để tăng cân.
Trẻ sứt môi, hở hàm ếch, nẻ môi, lở mép, nhiệt miệng, tưa lưỡi, viêm họng… đều khó ngậm, nuốt dẫn đến bú kém, khó tăng cân.
Bé mắc bệnh tim, phổi, nội tiết hoặc các vấn đề về gen, chẳng hạn như hội chứng Down đều hấp thu dinh dưỡng kém, dẫn đến chậm tăng cân.
Mẹ có thể dựa vào các dấu hiệu trẻ sơ sinh chậm tăng cân phổ biến sau đây để nhận biết sớm tình trạng này ở bé nhà mình. Các dấu hiệu bao gồm:
Cân nặng tiêu chuẩn của trẻ sơ sinh từ 0-1 tháng tuổi là 3,2-4,2kg. Nếu trẻ có cân nặng dưới mức này thì đây là dấu hiệu bé sơ sinh tăng cân chậm hoặc không tăng cân.
Bảng cân nặng tiêu chuẩn của trẻ 0 -12 tháng tuổi
Trẻ sơ sinh bú 8-12 lần/ngày với khoảng cách giữa các lần bú trung bình khoảng 2-3 giờ. Giai đoạn này mỗi cữ bú của bé kéo dài khoảng 20 phút, lượng sữa bé ăn khoảng 45 – 88ml. Nếu việc bú mẹ có các chỉ số thấp hơn các con số này thì được coi là bé bú ít và đây là một trong các dấu hiệu của trẻ sơ sinh không tăng cân.
Bé sơ sinh thường khóc khi đói hoặc bị thức giấc giữa chừng là bình thường. Song nếu trẻ có các biểu hiện khóc nhiều, khóc dai dẳng dẫn đến thiếu ngủ, bú kém thì có thể bé đang gặp vấn đề về sức khỏe. Đây cũng là dấu hiệu bé sơ sinh tăng cân chậm mà mẹ cần lưu ý.
Tăng cân là một trong nhiều biểu hiện cho thấy trẻ đang bú mẹ có sức khỏe tốt. Đôi khi, bé sơ sinh chậm tăng cân nhưng lại hoàn toàn khỏe mạnh thì mô hình tăng trưởng này đơn giản là do đặc thù cơ địa riêng của bé. Tuy nhiên, trường hợp nếu bé không tăng cân theo một số mô hình nhất định và kèm theo các dấu hiệu trẻ sơ sinh không tăng cân trên thì mẹ nên đưa con đến bệnh viện để được chẩn đoán tình trạng sức khỏe cũng như khả năng hấp thu dinh dưỡng của bé.
Bé sơ sinh tăng cân chậm kéo dài có thể dẫn đến sự chậm phát triển vĩnh viễn về tinh thần, cảm xúc và thể chất.
Tăng cân là một trong nhiều dấu hiệu cho thấy sức khỏe tốt của trẻ đang bú mẹ. Đôi khi, bé sơ sinh chậm tăng cân nhưng lại hoàn toàn khỏe mạnh, bé đơn giản chỉ là tăng cân chậm bởi vì đó là mô hình tăng trưởng đặc thù của riêng bé.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp khác nếu bé không tăng cân theo một số mô hình nhất định kèm theo các dấu hiệu trẻ sơ sinh không tăng cân trên, bạn nên đưa bé đến bác sĩ để kiểm tra tình trạng chậm tăng cân này là tự nhiên hay là do nguyên nhân gì khác.
Trẻ sơ sinh chậm tăng cân kéo dài có thể dẫn đến sự chậm trễ vĩnh viễn về tinh thần, cảm xúc hoặc thể chất.
Bác sĩ có thể dựa vào việc tăng cân để chẩn đoán về tình trạng chậm tăng cân ở trẻ sơ sinh:
Khi trẻ sơ sinh chậm tăng cân, tăng cân quá ít hoặc không tăng cân, bố mẹ có thể:
Để giúp bé tăng cân đúng chuẩn, mẹ cần đảm bảo nguồn sữa dồi dào và chất lượng
Làm sao để trẻ sơ sinh tăng cân? Để bé sơ sinh tăng cân nhanh, đúng chuẩn, mẹ cần cung cấp cho trẻ đầy đủ chất dinh dưỡng bằng cách tăng số lượng và chất lượng nguồn sữa theo nhu cầu phát triển của bé. Việc này cần có sự chỉ dẫn, tư vấn từ chuyên gia, bác sĩ dinh dưỡng.
Các chuyên gia sẽ tư vấn và xây dựng cho mẹ một chế độ dinh dưỡng khoa học, dựa trên sở thích ăn uống và thể trạng của mẹ. Đồng thời, các chuyên gia cũng xây dựng một lịch trình cho con bú và môi trường nuôi dưỡng trẻ phù hợp để mẹ thực hiện theo.
Ngoài ra, muốn giúp trẻ sơ sinh tăng cân nhanh, mẹ cũng cần tầm soát bệnh cho bé để tìm ra các bệnh có thể là nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh chậm tăng cân.
Nếu trẻ sơ sinh có các dấu hiệu chậm tăng cân, mẹ nên đưa con đi khám dinh dưỡng để bé sớm được điều trị.
Ngoài ra, nếu trẻ hay ốm vặt, ngủ kém, khả năng vận động kém (ở trẻ sơ sinh khả năng vận động kém là bé hiếm khi khóc, ọ ẹ, khua khoắng tay chân) thì mẹ cũng nên đưa con đến bệnh viện để được thăm khám.
Việc khám và điều trị dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh tăng cân chậm cần được thực hiện bởi chuyên gia thuộc các bệnh viện, trung tâm uy tín để đảm bảo mọi quy trình được thực hiện khoa học, bài bản, đạt kết quả tích cực và rút ngắn thời gian điều trị.
Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome là đơn vị đầu tiên tại Việt Nam trang bị Hệ thống máy sắc ký hiệu năng cao UPLC có độ nhạy và độ đặc hiệu cao. Hai loại máy này có khả năng định lượng nồng độ vi chất ở mức thấp nhất (nanogram/ml) với độ chính xác cao, giúp phát hiện sớm tình trạng thiếu vi chất (vitamin A, D, E, K, B, C, sắt, kẽm, canxi…) ở trẻ em.
Bên cạnh đó, máy xét nghiệm sữa mẹ hiện chỉ có tại Nutrihome giúp phân tích thành phần trong sữa mẹ, từ đó đánh giá chất lượng sữa của mẹ có cân bằng và đầy đủ dinh dưỡng để cung cấp cho bé hay không. Tất cả các kết quả phân tích từ các loại máy móc hiện đại này là cơ sở khoa học để bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng xây dựng phác đồ điều trị, giúp trẻ đạt cân nặng tiêu chuẩn và phát triển khỏe mạnh.
Việc khám và điều trị dinh dưỡng cho bé sơ sinh chậm tăng cân tại Nutrihome do đội ngũ các bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng đầu ngành thực hiện
Trẻ sơ sinh chậm tăng cân không đơn giản chỉ là vấn đề trọng lượng nhẹ hơn tiêu chuẩn. Tình trạng chậm tăng cân còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sức khỏe của trẻ. Do vậy, nếu trẻ sơ sinh có cân nặng thấp hơn mức tiêu chuẩn đáng kể kèm theo các dấu hiệu bệnh lý thì mẹ cần đưa bé đến bệnh viện hoặc trung tâm dinh dưỡng để thăm khám và điều trị ngay, tránh các biến chứng đáng tiếc ảnh hướng đến tương lai của trẻ. Còn nếu trẻ sơ sinh có cân nặng nhẹ hơn mức tiêu chuẩn không nhiều nhưng vẫn khỏe mạnh thì mẹ không cần lo lắng. Song trường hợp này, nếu trẻ được điều trị dinh dưỡng sớm vẫn là tốt nhất để tránh nguy cơ trẻ suy dinh dưỡng, chậm phát triển, nhanh chóng bắt kịp đà tăng trưởng bình thường của lứa tuổi.
Hy vọng bài viết có thể giúp quý phụ huynh biết rõ hơn về các nguyên nhân trẻ sơ sinh chậm tăng cân, dấu hiệu trẻ sơ sinh không tăng cân, từ đó có biện pháp phòng ngừa và can thiệp sớm khi trẻ sơ sinh tăng cân quá ít, chậm tăng cân, thậm chí là không tăng cân.
Vì sao trẻ ăn nhiều mà không tăng cân nhiều? Đâu là cách giúp bé tăng cân đều và an toàn? Đây là câu hỏi của hàng nghìn bà mẹ...
Trẻ nhỏ thường biếng ăn, kén ăn, do đó đối với những trẻ không may bị thiếu cân, làm sao lựa chọn được các loại thực phẩm giúp bé tăng...
Tìm kiếm thực đơn ăn dặm cho bé 6 tháng tăng cân hiệu quả là mục tiêu của nhiều cha mẹ khi trẻ bắt đầu bước vào thời kỳ ăn...
Trẻ được khuyến khích bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời. Thế nhưng, có nhiều trẻ sơ sinh hay bé 3 tháng lười bú chậm tăng cân....
Cân nặng và chiều cao là thước đo quan trọng để đánh giá sự phát triển của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, trẻ sơ sinh tăng cân...
Đa số trẻ sinh non thường nhẹ cân hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Theo chuyên gia, cân nặng của trẻ sinh non không tăng có thể dẫn đến...
Trong những tháng đầu đời, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng quý giá đối với sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên, một số trẻ sơ sinh lười bú chậm...
